Kanonizacja Siostry Faustyny Kowalskiej w dniu 30 kwietnia 2000 roku przez Jana Pawła II i wprowadzenie Święta Bożego Miłosierdzia dla całego Kościoła katolickiego stawia Kościół w Polsce w nowej sytuacji. Wyniesienie do chwały ołtarzy jest jednocześnie ukazaniem światu i zaproponowaniem jej drogi do Boga i nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia. Siostra Faustyna proponuje światu nowy model duchowości opartej na doświadczeniu Boga w tajemnicy Jego Miłosierdzia, który ma jednocześnie charakter pasyjny i paschalny. Mistyczka z Krakowa nie przestaje głosić orędzie miłosierdzia, które powierzył jej Pan Jezus w prywatnych objawieniach, przypominające światu, że Bóg jest miłosierny, a szczytem objawienia tej prawdy jest śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa.
Apostołka Bożego Miłosierdzia przekazuje również konkretne formy nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia, które są sposobem uczczenia Boga miłosierdzia. W nowych formach nabożeństwa, przekazanych przez św. Faustynę, centralne miejsce zajmuje postawa ufności oraz cześć oddawana obrazowi Jezusa Miłosiernego, obchodzenie Święta Miłosierdzia, odmawianie Koronki i spełnianie uczynków miłosierdzia . Podejmując temat nowych form nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia w orędziu przekazanym światu przez św. Siostrę Faustynę Kowalską musimy najpierw wyjaśnić samo pojęcie nabożeństwa, które ma bardzo bogate znaczenie w teologii, przede wszystkim w liturgii, jak również w duchowości. Następnie przedstawimy problem istoty nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia. Z kolei omówimy konkretne formy modlitewne, które przekazał Pan Jezus w objawieniach św. Faustyny. Na koniec podejmiemy zagadnienie obietnic Pana Jezusa związanych z wypełnieniem warunków nabożeństwa.
1. Pojęcie nabożeństwa
Nabożeństwo rozumiane szeroko jako pobożność jest formą kultu, przez którą człowiek wierzący oddaje uwielbienie Bogu osobowemu, w pełni objawionemu w Jezusie Chrystusie, oraz dającemu się poznać dzięki działaniu Ducha Świętego . Obejmuje ono wewnętrzną postawę głębokiej czci i miłości wobec Boga jako Stwórcy i miłosiernego Ojca (donum pietatis), akty czci zwrócone do Boga wyrastające z wewnętrznej czci oraz postawy wobec bliźnich, które są motywowane miłością bliźniego . Do tak rozumianego nabożeństwa należą świadome akty i zewnętrzne postawy, których pierwszym i jedynym celem jest uznanie i oddanie czci Bogu w Jego całkowitej niezależności. Tak rozumiany kult może mieć charakter prywatny i wówczas jest określany pojęciem pobożności, albo przybiera postać publiczną, oficjalnie uznaną przez Kościół stając się częścią liturgii.
Sobór Watykański II w Konstytucji o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium zwrócił uwagę na fakt, że szczytem kultu chrześcijańskiego jest misterium paschalne „błogosławionej Męki, Zmartwychwstania i chwalebnego Wniebowstąpienia” Chrystusa, przez które dokonało się dzieło odkupienia ludzi z niewoli grzechu i doskonałego uwielbienia Boga . Chrześcijanin uczestniczy w doskonałym uwielbieniu Boga, którego dokonuje Chrystus przez udział w ofierze Mszy świętej i w sakramentach, przez odczytywanie i rozważanie Słowa Bożego, przez modlitwę i śpiew. Dzieje się tak na mocy słów Chrystusa, który obiecał, iż jest obecny z tymi, którzy gromadzą się w imię Jego (Mt 18,20) . Sprawowanie Najświętszej Ofiary jest centralnym elementem uwielbienia Boga.
Sobór zwraca również uwagę na to, że oddawanie czci Bogu ma miejsce w modlitwie prywatnej oraz w „nabożeństwach ludu chrześcijańskiego”, które powinny być ściśle związane z liturgią . W takim znaczeniu nabożeństwo wskazuje na szczególną formę czci Boga, poznawanego przez wierzącego w tajemnicy, którą On przed nim odsłania .
Mówiąc o nowych formach nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia będziemy zatem mieli na uwadze takie formy czci Boga w tajemnicy miłosierdzia, które Pan Jezus przekazał św. Siostrze Faustynie w prywatnych objawieniach: Święto Miłosierdzia, kult obrazu Jezusa Miłosiernego, Koronka do Bożego Miłosierdzia, Godzina Miłosierdzia. Fundamentem tych form modlitewnych jest wewnętrzna postawa, nazywana przez Mistyczkę z Krakowa postawą zaufania, która jest warunkiem oddawania czci Bogu. Nowe formy są ściśle związane z Misterium paschalnym, obecnym w Eucharystii, które w pełni objawia Boga miłosierdzia i nie istnieją niezależnie od niego.
2. Przedmiot nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia
Mówiąc o nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia, myślimy o oddawaniu czci Bogu, który objawia się człowiekowi w tajemnicy miłosierdzia . Tak rozumiane nabożeństwo będzie obejmować wszystkie akty kultu, których przedmiotem jest Bóg osobowy i Trójjedyny dający się poznać człowiekowi przez swoje przymioty wyrażające Jego istotę: „Miejsce nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego w zakresie czci i uwielbienia czyli czci religijnej należnej tylko Bogu określa objawiona nauka o naturze Boga w Trójcy Jedynego. Bóg mianowicie jest w jej świetle bezwzględnie prosty, niezłożony, nie ma w Nim żadnych w ogóle części: czyli wszystko co jest w Bogu tj. w Jego substancji, jest Bogiem. I tak: Bóg jest nie tylko mądry ale jest Mądrością; jest nie tylko wszechmocny, ale jest Wszechmocą; w stosunku do świata nie tylko objawia swą Opatrzność, ale jest Opatrznością; nie tylko miłuje nas, ale jest Miłością; nie tylko jest miłosierny, ale jest Miłosierdziem. Zatem Mądrość, Opatrzność, Wszechmoc, Miłość, Miłosierdzie, które są tym samym, co Bóg – mają z naszej strony prawo do religijnej czci uwielbienia” .
Miłosierdzie jest przedmiotem właściwym nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia, gdyż należy do tych przymiotów Boga, które określają Jego istotę. Miłosierdzie Boga w Starym Testamencie (hebr. hesed, rahamim, gr. eleos, łac. misericordia) obejmuje postawę współczucia, dobroci, litości, pomocy, wierności. Prawdę o Bogu miłosierdzia podkreślał Pan Jezus w przypowieściach o miłosiernym Samarytaninie i miłosiernym Ojcu, a w pełni ukazał jego wielkość w śmierci i zmartwychwstaniu. Św. Faustyna wielokrotnie mówi o Miłosierdziu Bożym, jako przymiocie Boga, nazywając je „największym przymiotem Boga” w znaczeniu biblijnym, to znaczy rozumie je jako przejaw miłości Bożej w historii człowieka i świata, a przede wszystkim w dziele Zbawczym Chrystusa. W tym też duchu określa miłosierdzie jako „miłość” (Dz 1307), „dobroć” (Dz 1631) i „litość” (Dz 1148).
Wielkość Bożego Miłosierdzia, będącego przedmiotem czci w nabożeństwie Mistyczka z Krakowa oddaje przy pomocy różnych określeń, które akcentują wielkość i nieskończoność Boga: „morze niezgłębionego miłosierdzia” (Dz 654), „przepaść miłosierdzia” (Dz 85) , „bezdenny ocean miłosierdzia” (Dz 654), „otchłanie miłosierdzia” (Dz 1059), „głębia miłosierdzia” (Dz 1307), „źródło miłosierdzia” (Dz 206). Miłosierdzie Boże jest dla Siostry Faustyny jak sam Bóg: „niepojęte” (Dz 699), „niezgłębione” (Dz 654), „niezbadane” (Dz 1146), nieskończone (Dz 697). Miłosierdzie jako przymiot Boga Trójjedynego jest przymiotem Osób Boskich: Boga Ojca, Syna Bożego i Ducha Świętego (Dz 1307). Siostra Faustyna podkreśla, że miłosierdzie „wytryskuje” z Troistości Bożej, z „jednego miłosnego łona” (Dz 522).
Miłosierdzie charakteryzuje Boga, wychodząc z „łona Ojca” (Dz 949), który jest źródłem i początkiem wszelkiej miłości, życia i szczęścia (Dz 1122). W pełni miłosierdzie Boże objawiło się w Jezusie Chrystusie. Staje się ono bliskie człowiekowi dzięki ofierze złożonej przez Pana Jezusa na krzyżu (Dz 522). Poznanie Miłosierdzia Bożego w zbawczej śmierci Chrystusa staje się możliwe dzięki działaniu Ducha Świętego, „Ducha miłości i miłosierdzia”, który pozwala człowiekowi odpowiedzieć na bezgraniczną miłość Boga (Dz 1411). Stąd nabożeństwo do Bożego Miłosierdzia odnosząc się do Boga Trójjedynego zwraca się do Boga Ojca, Syna Bożego i Ducha Świętego.
W objawieniach udzielonych Siostrze Faustynie na pierwsze miejsce wysuwa się miłosierdzie Jezusa, który odsłonił przed światem niezgłębione miłosierdzie Boże. On jest nazywany „Królem miłosierdzia” (Dz 83), „miłosiernym Zbawicielem” (Dz 1075), „Jezusem Miłosiernym” (Dz 859), „Miłosierdziem Wcielonym” (Dz 1745), a Jego „miłosierne Serce” (Dz 1074) jest źródłem życia. Miłosierdzie Boga w Trójcy Jedynego jest najczęściej doświadczane jako miłosierdzie Jezusa, lub Jego Serca, Jezus jako „wcielone Miłosierdzie Boże jest więc również właściwym przedmiotem Nabożeństwa” . Jezus Miłosierny jest nie tylko „przedmiotem właściwym” nabożeństwa, ale również „głównym”, w tym znaczeniu, że wszystkie akty czci skoncentrowane są na osobie Chrystusa. Na tej podstawie można nabożeństwo do Bożego Miłosierdzia nazywać nabożeństwem do Jezusa Miłosiernego .
Miłosierdzie Boga: Ojca, Syna i Ducha Świętego jest nie tylko przedmiotem, czy celem do którego zmierzają akty czci w nabożeństwie do Bożego miłosierdzia, ale również motywem to znaczy przyczyną uwielbienia Boga . Doświadczenie Miłosierdzia Bożego w życiu pobudza chrześcijanina najpierw do całkowitej i wytrwałej ufności wobec Boga. Postawa ufności jest najbardziej istotnym, wewnętrznym aktem nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia.
W swoich rozważaniach na temat nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia rozumianego jako cześć oddawana Bogu, ks. I. Różycki mówi również o przedmiocie niewłaściwym nabożeństwa, lub drugorzędnym, według którego rozróżnia nowe formy nabożeństwa zaproponowane przez św. Siostrę Faustynę: obraz, Święto Miłosierdzia, Koronka .
3. Istota nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia
Warunkiem koniecznym nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia w objawieniach Siostry Faustyny jest ufność, nazywana „naczyniem”, dzięki któremu człowiek otrzymuje łaski miłosierdzia: „Łaski z Mojego miłosierdzia czerpie się jednym naczyniem, a nim jest – ufność. Im dusza więcej zaufa, tym więcej otrzyma. Wielką Mi są pociechą dusze o bezgranicznej ufności, bo w takie dusze przelewam wszystkie skarby Swych łask” (Dz 1578). Ufność obejmuje postawę człowieka powierzającego Bogu swój los. Łączy się ona z wiarą w Boga i doświadczeniem Jego dobroci .
Żaden akt zewnętrzny nabożeństwa nie jest w pełni uczczeniem Boga, jeśli nie towarzyszy mu całkowita ufność oraz nie może przynieść łask Bożego Miłosierdzia. Ks. I. Różycki porównuje ten warunek do aktu żalu za grzechy, jako warunku otrzymania odpuszczenia grzechów w spowiedzi sakramentalnej .
Do istoty nabożeństwa obok ufności należy także czynna miłość bliźniego, czyli praktykowanie miłości wobec bliźnich: „Córko Moja, jeżeli przez ciebie żądam od ludzi czci dla Mojego miłosierdzia, to powinnaś się pierwsza odznaczać tą ufnością w miłosierdzie Moje. Żądam od ciebie uczynków miłosierdzia, które mają wypływać z miłości ku Mnie. Miłosierdzie masz okazywać zawsze i wszędzie bliźnim, nie możesz się od tego usunąć, ani wymówić, ani uniewinnić” (Dz 742) . Uczynki miłosierdzia, zapewnił Pan Jezus Siostrę Faustynę, mogą być spełniane również słowem, lub modlitwą: „Podaję ci trzy sposoby czynienia miłosierdzia bliźnim: pierwszy – czy, drugi – słowo, trzeci – modlitwa; w tych trzech stopniach zawiera się pełnia miłosierdzia i jest niezbitym dowodem miłości ku mnie” (Dz 742).
W objawieniach Jezusa Miłosiernego skierowanych do Siostry Faustyny często pojawia się wyrażenie, iż miłosierdzie wyszło z Serca Jezusowego , podkreślając, iż przedmiotem nabożeństwa jest również bosko-ludzkie Serce Jezusa.
Podobieństwo nabożeństwa do Serca Jezusowego do nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia jest jednak czysto zewnętrzne. Różnica między jednym i drugim wynika z różnicy przedmiotu właściwego. Przedmiotem istotnym w nabożeństwie do Serca Jezusowego jest Osoba Syna Bożego, Słowa Wcielonego, jako źródło nowego życia, otrzymywanego dzięki śmierci Chrystusa i dostępnego w sakramentach. W nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia przedmiotem właściwym jest miłosierdzie Boga w Trójcy Świętej: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Miłosierdzie Boże, jako przymiot Boga jest tożsame z samym Bogiem, a tym samym jest przedmiotem czci. Przedmiot nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia różni się swym zakresem od przedmiotu nabożeństwa do Serca Jezusowego.
Różnica między nabożeństwem do Serca Jezusowego i do Bożego Miłosierdzia dotyczy również przedmiotu drugorzędnego, czyli materialnego. W nabożeństwie do Serca Jezusowego przedmiotem materialnym czci jest przebite Serce Jezusa, które wskazuje na duchowe łaski będące owocem śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Mimo, iż w objawieniach Siostry Faustyny często pojawia się Serce Jezusowe jako źródło miłosierdzia, przedmiotem materialnym nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia jest obraz odpowiadający objawieniom z dnia 22 lutego 1931 roku.
Nabożeństwo do Serca Jezusowego różni się od nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego również od strony aktów czci. W nabożeństwie do Serca Jezusowego akty uwielbienia zmierzają do wynagradzania za grzechy ludzi znieważających Boga, natomiast w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia najistotniejszym aktem, będącym fundamentem nabożeństwa jest postawa całkowitej ufności wobec Boga.
4. Formy nabożeństwa
W prywatnych objawieniach Pan Jezus przekazał Siostrze Faustynie konkretne formy nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia, które mając na celu uwielbienie Boga w tajemnicy miłosierdzia, różnią się między sobą przedmiotem materialnym, czyli zależą od tego, jak człowiek się modli.
a) obraz
W pierwszej kolejności Pan Jezus wskazał Apostołce Bożego Miłosierdzia obraz, przez który obiecał zesłać wiele łask: „Podaję ludziom naczynie, z którym mają przychodzić po łaski do źródła miłosierdzia. Tym naczyniem jest ten obraz z podpisem: Jezu, ufam Tobie” (Dz 327). Obraz jest przedmiotem niewłaściwym czci w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia. Jest znakiem odsyłającym do rzeczywistości, którą oznacza, czyli do tajemnicy miłosierdzia wysłużonej przez Chrystusa przez śmierć i zmartwychwstanie. Napis znajdujący się na obrazie wskazuje na postawę ufności w Jezusa, która jest istotą nabożeństwa wyrażając całkowite powierzenie siebie Bogu.
Oddanie czci obrazu, którego żądał Pan Jezus w wizjach Siostry Faustyny, wpisuje się w tradycję kultu obrazów obecną w Kościele katolickim od czasów Soboru Nicejskiego II (787). Obraz nie przedstawiać niewidzialnego i niepojętego Boga, ale dzięki tajemnicy Wcielenia Syna Bożego, wyraża orędzie ewangeliczne, które Pismo święte opisuje przy pomocy słów .
Obraz Jezusa Miłosiernego w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia pełni podwójną funkcję będąc narzędziem zarówno dla Pana Jezusa, jak i dla ludzi. Jest on zatem narzędziem dla Jezusa, który jest właściwym źródłem łask Bożego Miłosierdzia: „Przez obraz ten udzielać będę wiele łask dla dusz, przeto niech przystąpi wszelka dusza do niego” (Dz 570). Z drugiej strony pomaga ludziom przez budzenie postawy ufności otworzyć się na rzeczywistość Bożego Miłosierdzia. Jednocześnie obraz przypomina o potrzebie czynienia miłosierdzia wobec bliźnich, czyli wskazuje na drugi istotny element nabożeństwa, jakim jest spełnianie uczynków miłosierdzia: „Przez obraz ten udzielę wiele łask duszom, on ma przypominać żądania Mojego Miłosierdzia, bo nawet wiara najsilniejsza, nic nie pomoże bez uczynków” (Dz 742). Obraz wskazuje, że pełne uwielbienie Bożego Miłosierdzia ma miejsce wówczas, gdy człowiek zwraca się do Boga w postawie ufności potwierdzając wewnętrzną postawę czynem miłosierdzia.
Rzeczywistość, do jakiej zwraca się wierzący w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia, wyrażona w obrazie namalowanym pod wpływem wizji Siostry Faustyny, została wyjaśniona przez Pana Jezusa w kolejnych wizjach: „…te dwa promienie oznaczają Krew i Wodę, – blady promień oznacza wodę, która usprawiedliwia dusze; czerwony oznacza Krew, która jest życiem dusz…” (Dz 299). Promienie na obrazie Jezusa Miłosiernego przez analogię do Krwi i Wody, która według opisu św. Jana Ewangelisty wypłynęła z przebitego boku Chrystusa (por. J 19,34-37), wskazują na łaski miłosierdzia, które Chrystus wysłużył przez swoją śmierć i zmartwychwstanie. Są one dostępne dla człowieka w szczególny sposób w sakramentach Chrztu, Pokuty i Eucharystii. Można zatem powiedzieć, że obraz przez swoją treść wskazuje na przedmiot właściwy nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia, to znaczy na śmierć Jezusa i jej zbawczą wartość, która jest źródłem miłosierdzia .
Obraz Jezusa Miłosiernego, według słów Pana Jezusa, powinien odbierać cześć publiczną w kaplicy klasztornej i na całym świecie: „Pragnę, aby ten obraz czczono najpierw w kaplicy waszej i na całym świecie” (Dz 47). W ten sposób nabożeństwo do Bożego Miłosierdzia ma objąć wszystkich ludzi, którzy przez obraz otworzą się na działanie miłosierdzia. Objawienia precyzują również, iż aktu poświęcenia obrazu należy dokonać w „pierwszą niedzielę po Wielkanocy” (Dz 49) wiążąc cześć obrazu ze obchodzeniem Święta Miłosierdzia.
b) Święto Miłosierdzia
Centralne miejsce w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia zajmuje Święto Miłosierdzia, które według wizji Siostry Faustyny powinno być obchodzone w pierwszą niedzielę po Wielkanocy (Dz 49). Połączenie Święta Miłosierdzia z obchodami Świąt Wielkanocnych wskazuje na ścisły związek Miłosierdzia Bożego z Misterium Paschalnym: „Teraz widzę, że złączone jest dzieło odkupienia z dziełem miłosierdzia, którego żąda Pan” (Dz 89). Przedmiotem Święta Miłosierdzia jest miłosierdzie Boga, które w pełni zostało objawione światu w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Zewnętrzne świętowanie jest sposobem zbliżenia się do tajemnicy Miłosierdzia Bożego i otwarcia na jego działanie.
Przygotowaniem do Święta Miłosierdzia jest nowenna, która polega na odmawianiu Koronki do Bożego Miłosierdzia (Dz 796), ofiarowanej za różnych ludzi (Dz 1209-1229). Obchodzenie Święta polega na poświęceniu obrazu Miłosierdzia Bożego (Dz 49), na publicznym uczczeniu go, taką czcią, jaką czczone są obrazy w Kościele katolickim (Dz 414), oraz na wygłoszeniu kazania, w którym kapłani powinni mówić o niezgłębionym Bożym Miłosierdziu, aby wzbudzić w sercu postawę ufności (Dz 520). W dniu tym wierni powinni przystąpić do „Źródła Życia” (Dz 300), to znaczy do „spowiedzi i Komunii św.” (Dz 699), aby uzyskać szczególne łaski „zupełnego odpuszczenia win i kar” (Dz 300, 699).
Święto Bożego Miłosierdzia związane istotnie ze świętowaniem Misterium Paschalnego powinno stać się okazją do ukazania światu Miłosierdzia Bożego i pomóc w zbliżeniu się do niego wszystkim ludziom, a szczególnie grzesznikom: „Pragnę, aby święto Miłosierdzia było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników. W dniu tym otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które się zbliżą do źródła miłosierdzia Mojego” (Dz 699). Święto Miłosierdzia obejmuje szerokie rzesze ludzi, którzy z ufnością zwrócą się do Boga.
Od 30 kwietnia 2000, od dnia kanonizacji Siostry Faustyny, decyzją Ojca Świętego Jana Pawła II Święto Bożego Miłosierdzia zostało wprowadzone do kalendarza liturgicznego całego Kościoła katolickiego.
c) Koronka do Miłosierdzia
Obok Święta Miłosierdzia i obrazu Jezusa Miłosiernego ważne miejsce w nabożeństwie do Bożego Miłosierdzia zajmuje Koronka, którą Pan Jezus przekazał Siostrze Faustynie. Odwołał się to do tradycji Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, które praktykowało koronkę polegającą na odmawianiu: Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo, aktu – Panie Jezu Chryste, któremu nie ma nic niepodobnego, tylko to jedno, iżbyś się ulitował nas żebrzącymi miłosierdzia Twego, zmiłuj się nad nami!, formuły powtarzanej 10 razy – O mój Jezu! Miłosierdzia, modlitwy Chwała Ojcu i na zakończenie Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo i Wierzę w Boga .
Według wizji Koronka powinna być odmawiana na różańcu. Rozpoczyna się modlitwą Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo i Wierzę w Boga. Składa się z formuły: „Ojcze Przedwieczny, ofiaruję Ci Ciało i Krew, Duszę i Bóstwo najmilszego Syna Twojego, a Pana naszego Jezusa Chrystusa za grzechy nasze i całego świata” – odmawianej na dużych paciorkach oraz z modlitwy: „Dla Jego bolesnej Męki miej miłosierdzie dla nas i świata całego”. Na końcu jest modlitwa Święty Boże (Dz 476).
W modlitwie Ojcze Przedwieczny modlący się zwraca się do Boga Ojca jednocząc się z Ofiarą („ofiaruję Ci, Ciało i Krew, Duszę i Bóstwo najmilszego Syna Twojego”) dokonaną na krzyżu przez Chrystusa dla zbawienia ludzi („za grzechy nasze i całego świata’). W ten sposób zwraca się do Bożego Miłosierdzia, które jest przedmiotem właściwym nabożeństwa. Również w drugiej formule modlitewnej – Dla Jego bolesnej Męki – modlący się zwraca się do zasług męki Chrystusa, przez którą miłosierdzie staje się udziałem człowieka. Podobna formuła modlitewna pojawiła się w objawieniach Siostry Łucji z Fatimy, z tą różnicą, że ta ostatnia zwraca się do Trójcy Świętej.
Warunkiem otrzymania łask w modlitwie Koronki, podobnie jak w uczczeniu obraz Jezusa Miłosiernego i obchodzeniu Święta Miłosierdzia, jest ufność. Odmawianie Koronki jest szczególną formą uwielbienia Bożego Miłosierdzia i szerzenia czci miłosierdzia, podobną do modlitwy różańcowej.
d) Godzina Miłosierdzia
Godzina Miłosierdzia jest godziną śmierci Chrystusa, o której mówią Ewangeliści kojarząc ją z trzecią po południu (Mk 15,33). W tradycji Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia każda siostra była zachęcana przez Konstytucje do codziennego uczczenia momentu Zbawiciela o godzinie 15.00. Powinno się to wyrazić w geście uklęknięcia i uderzenia czołem o ziemię oraz krótką modlitwę uwielbienia . Do tej praktyki modlitewnej odwołał się Pan Jezus w kilku wizjach zachęcając swoją uczennicę do Godziny Miłosierdzia.
Pan Jezus w wizji nakazał Siostrze Faustynie rozważać Jego Mękę i towarzyszyć w cierpieniu: „O trzeciej godzinie błagaj Mojego miłosierdzia szczególnie dla grzeszników, i choć przez krótki moment zagłębiaj się w Mojej Męce, szczególnie w Moim opuszczeniu w chwili konania”” (Dz 1320). Do rozważania cierpienia i śmierci należy dołączyć modlitwę w intencji całego świata i grzeszników, która powinna być zanoszona do Boga przez zasługi męki Chrystusa („prosić przez Mękę Chrystusa”). Następnie w kolejnych wizjach wyjaśnił swojej uczennicy, że rozmyślanie o męce Chrystusa w godzinie trzeciej może polegać na odprawianiu drogi krzyżowej, jeżeli modlący się ma czas i możliwości udania się do kaplicy. Może to być również krótka chwila refleksji nad cierpieniem Jezusa (Dz 1572). Każda z tych modlitw powinna być uwielbieniem Boga i wzywaniem Jego wszechmocy.
5. Obietnice związane z szerzeniem czci Miłosierdzia Bożego
Celem nabożeństwa do Bożego Miłosierdzia jest uczczeniem Boga w tajemnicy miłosierdzia. W nowych formach modlitewnych składających się na nabożeństwo do Bożego Miłosierdzia wielokrotnie pojawia się stwierdzenie, że są one sposobem uwielbienia Boga miłosierdzia i szerzenia czci Bożego Miłosierdzia. Już samo zwracanie się do miłosierdzia Bożego jest oddaniem chwały Bogu (Dz 378).
W prywatnych objawieniach Pan Jezus związał z szerzeniem nabożeństwa do Bożego miłosierdzia obietnice szczególnej opieki i doświadczenia miłosierdzia w godzinie śmierci: „… duszom, które wysławiać i głosić będą innym o Moim wielkim Miłosierdziu, w godzinę śmierci postąpię z nimi według nieskończonego Miłosierdzia Mojego” (Dz 379). Szczególną łaskę skuteczności słowa i kruszenia zatwardziałych serc obiecał Pan Jezus kapłanom, którzy będą „głosić i wysławiać” miłosierdzie Boże (Dz 1521).
Z czcią obrazu Jezusa Miłosiernego związane są obietnice, które Pan Jezus związał z tym nabożeństwem: „Obiecuję, że dusza która czcić będzie ten obraz, nie zginie. Obiecuję także, już tu na ziemi zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi , a szczególnie w godzinę śmierci. Ja sam bronić ją będę jako Swej chwały” (Dz 48). Pierwszą obietnicą wynikającą z czci obrazu Jezusa Miłosiernego jest zbawienie wieczne („nie zginie”), które jest dobrem wysłużonym przez Chrystusa. Druga obietnica dotyczy szczególnej łaski w walce ze złem („zwycięstwo nad złem, a szczególnie w godzinę śmierci”) i postęp w życiu duchowym oraz łaskę dobrej śmierci. Ks. I. Różycki wskazuje jeszcze obietnice związane z czcią obrazu Miłosierdzia Bożego, które wynikają z otwarcia swojego serca na Boga w postawie ufności. Obejmują one jak poprzednio łaskę zbawienia wiecznego: „Kto ufa miłosierdziu Mojemu, nie zginie, bo wszystkie sprawy jego, Moimi są” (Dz 723), oraz „łaski niepojęte”, czyli łaski potrzebne w codziennym życiu.
Obietnice związane z obchodzeniem Święta Miłosierdzia mają charakter wyjątkowy, najpierw dlatego, że zostały związane z konkretnym dniem pierwszej Niedzieli po Wielkanocy należącej do Oktawy Wielkanocnej. Łaski, jakie obiecał Pan Jezus w wizjach uwarunkowane są „przystąpieniem do spowiedzi i Komunii świętej” (Dz 699). Ks. I. Różycki zauważył, że do spowiedzi można przystąpić wcześniej, by być w stanie łaski uświęcającej, natomiast Komunię świętą należy przyjąć w dniu Święta Miłosierdzia . Łaski Święta Miłosierdzia obejmują całkowite odpuszczenie wszystkich grzechów, do tej pory jeszcze nie odpuszczonych i wszystkich kar, które są następstwem tych grzechów . Porównując je do łaski chrztu, ks. Różycki podkreślił, że z teologicznego punktu widzenia są one możliwe, pozostając tajemnicą Boga.
Święto Miłosierdzia winno stać się „ucieczką i schronieniem dla wszystkich grzeszników (Dz 699) oraz szansą otrzymania wielu innych łask, które bliżej nie zostały określone: „W dniu tym otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które się zbliżą do źródła miłosierdzia Mojego” (Dz 699). W obietnicy tej został podkreślony powszechny charakter łask udzielanych przez Boga w dniu Święta Bożego Miłosierdzia.
Pierwszą obietnicą związaną z odmawianiem Koronki jest łaska dostąpienia „wielkiego miłosierdzia w godzinę śmierci” (Dz 687), która polega na nawróceniu i śmierci w stanie łaski. Podobną łaskę „uśmierzenia gniewu Bożego” i nawrócenia obiecał Pan Jezus za odmawianie Koronki przy konających (Dz 811). Według ks. I. Różyckiego łaska ta polega na odpuszczeniu grzechów i „powrót do stanu łaski” . Trzecia obietnica mówi o łasce pokoju duszy i szczęśliwej śmierci dla umierającego, który sam odmawia Koronkę: „Przez odmawianie tej koronki, podoba Mi się dać wszystko o co mnie prosić będą” (Dz 1541). Łaska ta jest podobna do potrzebnej, czyli odpuszczenia grzechów: „Napisz, gdy tę koronkę przy konającym odmawiać będą, stanę pomiędzy Ojcem, a duszą konającą nie jako Sędzia sprawiedliwy, ale jako Zbawiciel miłosierny” (Dz 1541). W związku z tym, że obietnice dotyczą chwili śmierci, ważnej dla każdego człowieka, kapłani powinni proponować Koronkę jako „ostatnią deskę ratunku” (Dz 687). Warunkiem otrzymania łask prze odmawianie Koronki jest zgodność prośby z wolą Bożą (Dz 1731).
Z modlitwą w Godzinie Miłosierdzia Pan Jezus związał łaskę głębszego zrozumienia Jego męki oraz wszelkie łaski potrzebne dla duszy („w tej godzinie nie odmówię duszy niczego” – Dz 1320), ponieważ w tej chwili miłosierdzie zostało „otwarte na oścież” (Dz 1572).
Obietnice związane z nabożeństwem do Bożego Miłosierdzia i nowymi formami modlitw przekazanymi przez św. Faustynę obejmują przede wszystkim łaskę nawrócenia dla grzeszników i pojednania z Bogiem, łaskę szczególnej opieki w godzinie śmierci i życie wieczne, łaskę darowania win i kar złączoną z sakramentem pokuty i Komunią świętą. Łaskami szczególnymi, które Pan Jezus obiecał dla wszystkich czcicieli Bożego Miłosierdzia, którzy będą szerzyć kult Bożego Miłosierdzia jest opieka w życiu i obrona przed atakami szatana. Kapłanom głoszącym Miłosierdzie Boże w kazaniach i uczestniczącym w rozdzielaniu miłosierdzia w sakramencie pokuty, Jezus serc zapewnił łaskę „kruszenia serc”.
Nabożeństwo do Bożego Miłosierdzia jako forma czci Boga ma za przedmiot właściwy Boga w tajemnicy miłosierdzia i wpisuje się w tradycję pobożności chrześcijańskiej stając się jej przedłużeniem oraz ubogaceniem. Zwraca się do miłosierdzia Ojca w pełni objawionego w męce, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Opiera się na postawie ufności wobec Boga.
Nowe formy nabożeństwa zaproponowane przez Siostrę Faustynę w oparciu o prywatne objawienia, jakie otrzymała od Jezusa stają się szansą uwielbienia Boga i otwarcia na Jego działanie. Kanonizacja św. Faustyny Kowalskiej i wprowadzenie Święta Miłosierdzia dla całego Kościoła jest jednocześnie zachętą do podejmowania tych form nabożeństwa w Liturgii Kościoła oraz zachęcania wiernych do korzystania z nich w pobożności prywatnej.
Ks. Jan Machniak